به نقل از سایت نخجوان -پرسلیب از قدیم هنر تئاتر در نخجوان به شکل تئاتر کوچه-بازاری و تماشاهای شبیه خوانی وجود داشته است.
در سال 1882 میلادی به ابتکار عینعلی سلطانوف روشنفکر سرشناس در نخجوان «انجمن هنر نمایش شیعیان مسلمان» و «شورای روشنفکران» تشکیل شد که اعضای اصلی آن معلمان بودند. عینعلی سلطانوف در سال 1884 نمایشنامه دو پرده «تاتارکا» (دختر آذربایجانی) را نوشت. به ابتکار جامعه و اعضای انجمن در 12 اوت 1886 در منزلی در محله «زاویه» حاجی نجف زینال اف که یکی از روشنفکران مترقی با اجرای نمایشنامه به عنوان "مسیو ژوردان و درویش مستعلی شاه" میرزا فتحعلی آخوندوف پایه و اساس تئاتر نخجوان گذاشته شد. پس از آن کمدی های میرزا فتحعلی آخوندوف «ملا ابراهیم خلیل کیمیاگر»، «وزیر خان لنکران »، «حاجی قارا»، «خرس قولدور باسان» و در سالهای بعد نمایشنامه های نجف بیگ وزیروف «تصویری از تربیت خانه»، «مصیبت فخرالدین»، «از باران در آمدیم، به سیل افتادیم» («حاجی قنبر»)، نمایشنامه های عبدالرحیم حق وردیف اتحاد در حال فروپاشی مانند "سرزمین ویران شده"، "جوان بدبخت"، "جادو پری" نمایشنامه «نادرشاه» نریمان نریمانوف، نمایشنامه «مردگان» جلیل ممدقلی زاده و... نمایشنامه ها به صحنه می روند.
در شکل گیری تئاتر نخجوان همراه با ا. سلطانوف،ج. محمدقلی زاده، م.ت. صدقی، ج. شریف اف، آ. سلطانوف، م، س، قولوبی اف، آ.خلیل اف، س. خلیلوف، ج.م، شوربی، س. پ. سلطانوف، آ.م. سلیمان اف، ن.شیخوف، م.قاضی اف, ب. ناخجوانلی، ر. طهماسب، ا.غمکوثار، ر.اسفندیارلی نقش مهمی ایفا نموده اند.
استاتید بزرگ تئاتر آذربایجان اغلب به نخجوان می آمدند و همراه با بازیگران و کارگردانان محلی نمایش هایی را تهیه و به نمایش در می آوردند. ح.عربلینسکی، م.علی اف، س.روح الله و سایر استادان بزرگ تئاتر آذربایجان به نخجوان می آمدند و همراه با بازیگران و کارگردانان محلی نمایش هایی را تهیه می کردند. این امر تأثیر زیادی در افزایش سطح حرفه ای تئاتر نخجوان داشت. به طور کلی در دهه 80 و 90 قرن نوزدهم و آغاز قرن بیستم، تئاتر نخجوان نقش مهمی در توسعه تئاتر ملی آذربایجان داشت.
در دهه 20 قرن بیستم، تئاتر نخجوان وارد مرحله جدیدی از توسعه شد. بازیگران نخجوان در یک گروه واحد متحد شدند و تئاتر دولتی در سال 1922 تأسیس شد. اجرای نمایش‌های حسین جاوید (شیخ صنعان) و جعفر جبارلی (آیدین) حال و هوای تازه‌ای به تئاتر نخجوان بخشید.
تئاتر هم در جهت رمانتیک و هم در جهت واقع گرایانه توسعه یافت. در دهه 30 نمایشنامه های «آلماز»، «یاشار» جعفر جبارلی، «حیاط» میرزا ابراهیم اف، «توی» سلیمان رحیم اف،«واقف» صمد وورغون با موفقیت اجرا شد. در این دوره تعدادی از بازیگران و کارگردانان توانا به روی صحنه تئاتر نخجوان آمدند. (ا. موسایف، س. مولوی، م.میریشلی، ا. حمزایف، آ. حق وردی اف،خ. غازیوا، اف. علیخانوا)
این تئاتر علاوه بر نمایشنامه آذربایجانی، مرتباً از آثار کلاسیک جهان در کارنامه خود استفاده می کرد. در دوران دفاع از اتحاد جماهیر شوروی در طول جنگ جهانی دوم (1941-1945) نمایشنامه هایی که با روحیه قهرمانی و میهن پرستی نوشته شده بودند اجرا شد. در زمان های بعد به همراه بهترین آثار نمایشی آذربایجانی آثار کلاسیک جهان مانند سوفوکل، شکسپیر، شیلر، هولدونی، لوپه د وگا، گوگول، استروفسکی، آ.چخوف، ام.گورکی، ن.حیکمت نیز با موفقیت روی صحنه رفته است.
در سالهای مختلف روی صحنه تئاتر به همراه آثار نمایشی تولیدات تئاتر موزیکال از جمله «لیلی و مجنون» عزیر حاجی بیلی، «زن و شوهر»، «غریبه عاشق» ذوالفقارحاجی بی اف، «جوان پنجاه ساله»، «مجرد متاهل»، «عروس پنج منات» سلیمان رستم اف، دورنا، «چشمات روشن است» از فکرت امیروف، «ستاره»، از سلیمان علی اصغر الف، «خودمان می توانیم انجام دهیم» و سایر کمدی های موزیکال با موفقیت روی صحنه رفت. نمایشنامه های نویسندگان محلی (ح.ابراهیموف، م.تاریوردیف، ح.رازی، اچ.السوور، آ.یوسفلی، کمالا، ه.آرزلو و...) نیز جایگاه مهمی در کارنامه تئاتر دارد. در دهه‌های گذشته بازیگران با استعداد (م. قلی اف، ز. حمزایوا، س. حسینوا، آ. کارداش بی اف، آ. شاهسووار اف، ر. جعفرخانوا، ح.آقایف، ی. حق وردی اف، ک. حسینوف، پ. ممادوا، ت. ممد اوا، ا. بنانیارلی، ت. مولوی، م. صفر اف، ا. ممد اف، ن. حمزایف و غیره و کارگردانان (ب. قلندرلی، و. بابایف، و. اسدوف، آ. لالایف، ک. قلی اف و...) چندین نسل دارد. در سال 2006 به منظور تقویت تربیت کودکان با روحیه ارزشهای معنوی و اخلاقی ملی و شکل دادن به نگاه آنها، تئاتر دولتی کودک نخجوان به دستور رئیس مجلس عالی جمهوری خودمختار نخجوان تأسیس شد. در سال 2010 با حکم رئیس مجلس عالی جمهوری خودمختار نخجوان فیلارمونیک دولتی کودکان نخجوان تأسیس شد. در این موسسه فرهنگی ارکستر سازهای محلی، ارکستر مجلسی، گروه آواز و رقص، گروه کر فعال هستند.
ساختمان تئاتر دولتی درام موزیکال نخجوان به نام جلیل ممدقلی‌زاده بر اساس پروژه مدرن بازسازی و در 3 بهمن 2012 مورد بهره‌برداری قرار گرفت. در حال حاضر، تئاتر دولتی درام موزیکال نخجوان به نام جلیل ممدقلی‌زاده، تئاتر دولتی عروسکی نخجوان، تئاتر دولتی کودکان نخجوان،تئاتر شهر نخجوان، تئاتر شهر شرور، تئاتر شهر اردوباد، تئاتر شهر بابک و تئاتر شهر شاهبوز فعالیت می کنند.
بر اساس فرمان رئیس جمهور آذربایجان، در سال 2008، یکصد و بیست و پنجمین سالگرد تأسیس تئاتر موزیکال دولتی نخجوان به نام جلیل ممدقلی زاده به طور گسترده برگزار شد.
نظر شما